De Problem Manager:
De menselijke rol die machines niet kunnen vervangen

De illusie van optimalisatie

Overal om ons heen zijn machines aan het optimaliseren. Algoritmes plannen onze vergaderingen. AI schrijft onze teksten. Platforms stroomlijnen logistiek, raden aan wat we moeten kijken, en soms zelfs wat we zouden moeten denken.

Het schept de indruk dat automatisering alles oplost. Maar optimalisatie is niet hetzelfde als probleemoplossing.

Sterker nog: het gevaar van vandaag is dat we het verkeerde probleem sneller dan ooit oplossen.

De menselijke reflex: snel naar oplossingen grijpen

Dit gevaar is niet alleen technologisch, het is ook menselijk. Van nature willen we meteen naar oplossingen springen. Zodra iets op een antwoord lijkt, grijpen we het vast, verdedigen we het, en gaan we het polijsten. Ondertussen blijft het werkelijke probleem vaak onaangeroerd.

Vertragen is geen doel op zich. Het echte doel is mensen helpen die reflex te doorbreken, zodat ze pas handelen als ze het juiste vraagstuk beet hebben. Dat is het werk van de Problem Manager.

De rol van de Problem Manager

De Problem Manager is niet degene die het systeem sneller of efficiënter maakt. Dat is het werk van optimalisatie en machines zijn daar al uitstekend in.

De Problem Manager is degene die de situatie kadert. Die de vragen stelt die vóór efficiëntie komen:

Waar gaat dit nu echt over?
Welke waarden moeten we beschermen?
Waar trekken we de grens tussen wat mogelijk is en wat wenselijk is?

Zonder dit kader riskeren teams al hun energie te steken in het oppoetsen van de verkeerde oplossing. De Problem Manager zorgt ervoor dat inspanningen de juiste richting krijgen. Dat doen ze door:

• Samen met groepen te ontdekken wat het echte probleem is, onder het lawaai en voorbij de eerste, voor de hand liggende antwoorden.

• De waarden boven tafel te halen die de keuzes zouden moeten sturen, zodat uitkomsten niet alleen slim maar ook verantwoord zijn.

• De grenzen te markeren waarbinnen optimalisatie zinvol is, en ervoor te zorgen dat processen niet afglijden van wat werkelijk telt.

Zo concurreert de Problem Manager niet met automatisering, maar schept hij de voorwaarden die automatisering betekenisvol maken.

De gereedschapskist van de Problem Manager

Om dit werk te doen heeft de Problem Manager meer nodig dan gespreksvaardigheden. Het is een ambacht, gebaseerd op een combinatie van instrumenten die mensen laten zien wat ze anders niet zouden opmerken.

Ze brengen analytische raamwerken mee, strakke manieren om complexiteit te ordenen, systemen in kaart te brengen en verborgen aannames bloot te leggen. Deze raamwerken brengen helderheid in verwarring en maken patronen zichtbaar die hanteerbaar worden.

Ze gebruiken Serious Gaming, omdat spellen mensen laten ervaren in plaats van alleen praten. In een spel zien teams hoe beslissingen doorwerken in een systeem, hoe conflicten ontstaan, hoe samenwerking opbloeit of juist vastloopt. Spellen maken het onzichtbare zichtbaar.

En ze werken met generatieve AI als meedenker. Niet als machine die “het antwoord” geeft, maar als creatieve partner die perspectieven genereert waar mensen zelf nooit op zouden komen. AI helpt teams buiten hun gebruikelijke denkpatronen treden en een breder veld van mogelijkheden verkennen.

Geen van deze instrumenten vervangt menselijk oordeel. Integendeel: ze geven de Problem Manager en de teams waarmee ze werken, meer materiaal om over te reflecteren, meer perspectieven om te wegen, en meer vertrouwen in de keuzes die ze maken.

Wat als het een functie was?

Wat als de Problem Manager niet alleen een rol was, maar een functie in elke organisatie?

Stel je een vacaturetekst voor:

“Wij zoeken een Problem Manager: iemand die verantwoordelijk is voor het kaderen van vraagstukken, het begeleiden van waarde-gedreven beslissingen en het bewaken dat we niet het verkeerde probleem oplossen.”

Het klinkt nu misschien ongewoon. Maar automatisering heeft altijd banen weggenomen, veranderd en nieuwe gecreëerd.

De Problem Manager is een van die nieuwe functies, ontstaan omdat we dringend mensen nodig hebben die kunnen wat machines niet kunnen.

AI: bedreiging én steun

Naïef zou het zijn om te zeggen dat AI alleen maar positief is. De risico’s zijn reëel: vooroordelen, afhankelijkheid, ontmenselijking, verschuivende banen. Ze negeren zou onverantwoord zijn.

Maar AI is niet alleen bedreiging. Het is ook gereedschap.

• Het kan het herhaalbare, het planbare, het optimaliseerbare oppakken.

• Het kan mensen vrijspelen om zich te richten op waarden, oordeelsvorming en betekenis.

Ik neem geen standpunt “voor” of “tegen” in. Mijn werk is om mensen te helpen AI te gebruiken om met hun complexe situaties om te gaan, én met de mogelijke negatieve effecten ervan.

De verantwoordelijkheid van de Problem Manager is niet om AI te vereren, noch om het te verwerpen, maar om te zorgen dat het dient wat er werkelijk toe doet.

Waarom de Problem Manager belangrijker wordt dan ooit

Complexiteit neemt toe. Automatisering verdiept zich. AI vermenigvuldigt de mogelijke oplossingen.

Zonder Problem Managers riskeren teams zichzelf te verliezen in optimalisatie, sneller, goedkoper, glanzender, maar vaak irrelevant of zelfs schadelijk.

De Problem Manager zorgt ervoor dat:

• Menselijke waarden centraal blijven

• Problemen worden gekaderd voordat ze worden opgelost

• De juiste vragen gesteld worden voordat antwoorden gekozen worden

Slot: Een rol om te koesteren

Optimaliseren kan worden geautomatiseerd. Maar begrijpen, waarden en oordeel blijven diep menselijk.

Naarmate automatisering werk verder hervormt, is de Problem Manager niet optioneel, maar essentieel.

In een geautomatiseerde wereld is de Problem Manager de rol die ons menselijk houdt.