De snelste weg naar een diploma.
En het langzame werk van worden.

Rijdend over de Nederlandse snelwegen is het deze weken moeilijk te missen:

“De snelste weg naar je diploma.”

Het is een krachtige belofte. Wie wil er geen snelheid, efficiëntie, een rechte lijn van inspanning naar beloning?

Maar de slogan roept ook een stille vraag op: waar is een diploma eigenlijk voor?

Leren als transactie

Op één manier gezien is leren een transactie. Je investeert tijd en geld en krijgt in ruil daarvoor een bewijsstuk. Het diploma wordt het product: het zichtbare bewijs dat je de volgende stap in je loopbaan mag zetten.

Daar zit waarheid in. Diploma’s openen deuren. Ze zijn signalen aan werkgevers, instellingen en de samenleving dat je een bepaald niveau hebt bereikt. En het is begrijpelijk dat in een drukke wereld, waarin kansen ongelijk verdeeld zijn, snellere toegang aantrekkelijk klinkt.

Maar als we leren alleen als transactie zien, missen we de diepere waarde.

Leren als transformatie

Want echt leren is ook een transformatie. Het verandert wie je bent, hoe je kijkt, hoe je denkt, hoe je je verbindt met anderen. Het levert niet alleen een papiertje op, maar een nieuwe capaciteit om met de wereld om te gaan.

En transformatie gaat zelden via de “snelste weg”. Het vraagt nieuwsgierigheid, reflectie, oefenen en fouten maken. Het vraagt om vertragen, observeren, opnieuw proberen.

In een van mijn boeken beschreef ik leren als begrijpen door te vertragen. Door stil te staan en te observeren, onszelf, anderen, en de systemen waar we in leven, gaan we dingen zien die eerder onzichtbaar waren. Dit soort begrijpen is geen statische kennis, maar een levende vaardigheid: het vermogen om met complexiteit om te gaan, om onzekerheid te verwelkomen, en om telkens weer een weg vooruit te vinden.

Waarom dit onderscheid nu belangrijk is

In de wereld van vandaag is snelheid alleen niet genoeg. Kunstmatige intelligentie kan al snel antwoorden geven. Processen kunnen worden geautomatiseerd. Informatie is in seconden beschikbaar.

Als onderwijs alleen nog draait om het sneller behalen van diploma’s, lopen we het risico mensen af te leveren die het papiertje hebben, maar niet de diepgang om te floreren in complexiteit.

Wat ons menselijk maakt, en waardevol in dit nieuwe landschap, is niet hoe snel we een document kunnen verkrijgen. Het gaat om de unieke menselijke kwaliteiten die machines niet vervangen:

• het maken van waarde-afwegingen,

• zorg dragen voor anderen,

• creatief blijven in onzekerheid,

• ruimte houden voor verschil.

Dit zijn geen producten van transactie. Dit zijn uitkomsten van transformatie.

De zachte paradox

Ja, het diploma heeft betekenis. Het opent deuren en het geeft status. Maar het is nooit genoeg op zichzelf.

Een diploma zonder de transformatie erachter is leeg, een omhulsel zonder de levende kern erin.

Dat is de paradox waar we mee leven: het zichtbare deel van leren is het bewijsstuk, maar het onzichtbare deel, langzamer, moeilijker, en veel belangrijker, is de wording van de persoon.

Afsluiting

Ik twijfel niet aan de intentie van organisaties die leren toegankelijker en efficiënter willen maken. Dat heeft óók waarde.

Maar we doen onszelf, en onze toekomst, het meeste recht als we blijven beseffen:

Een diploma is slechts zo sterk als de weg die de persoon heeft gevormd die het draagt.

En die weg, de weg van transformatie, laat zich niet haasten.