De verleiding van de perfecte match

In Serious Gaming sessies, vooral in demo sessies, is de eerste vraag die ik vaak krijg:

“Kun je een spel over kustontwikkeling gebruiken voor een uitdaging op de elektriciteitsmarkt?”

De verwachting: kies een spel dat past bij het probleem van de klant. Netwerkspellen voor netwerkproblemen, waterspellen voor waterproblemen. Maar in mijn praktijk komen de beste inzichten vaak uit een spel dat er op het eerste gezicht juist niet bij past.

Hoe ik een Serious Game kies bij een nieuw vraagstuk

In plaats van te zoeken naar het spel met de meest voor de hand liggende match, vraag ik eerst:

• Wat is de essentiële variabele in jouw context?
  (Capaciteit, flow, knelpunt, onderhandeling, vertraging, risico, macht, enzovoorts.)

• Wat is de dynamiek die het probleem drijft?

Daarna vermijd ik juist het spel dat te veel lijkt, want dan blijven mensen hangen in oude routines, in details van de dag, of proberen ze hun eigen werkelijkheid te “repareren”.

In plaats daarvan kies ik een spel met structurele overeenkomsten, maar met voldoende afstand in de metafoor, zodat deelnemers hun eigen dynamiek herkennen, maar zich vrij voelen om te spelen, te experimenteren en te reflecteren.

Waarom een ‘verkeerd’ spel juist werkt

Als de metafoor te dicht op de praktijk zit, herhalen mensen hun eigen werkelijkheid en verdedigen ze wat ze al kennen. Maar als het nét ver genoeg afstaat, zien ze ineens met frisse ogen.

In een spel kunnen absurditeit en afstand nieuwsgierigheid losmaken:

“We zouden nooit containers zo rond laten slingeren, waarom doen we dat wel met onze facturen?”

Juist dat vreemde maakt creatieve oplossingen mogelijk.

Concreet: variabelen matchen, niet de oppervlakte

• Kustspel → netcongestie:
  Een spel over capaciteit van veerroutes of waterkeringen helpt teams in de energiesector om knelpunten op het net opnieuw te bekijken.

• Spoorlogistiek → patiëntenstroom in het ziekenhuis:
  Van treintabellen naar patiëntenroutes, je ziet ineens andere opstoppingen.

• Windparkspel → festival crowd management:
  Van windstromen naar mensenmassa’s: allebei gaan over flow, onvoorspelbaarheid en capaciteit.

Een echt voorbeeld: facturen als containers

Ooit liet ik een spel over containertransport zien aan een directeur van een grote organisatie. Zij zei: “Ik zie helemaal geen containers, ik zie facturen die overal heen en weer gaan.” Ze beschreef het proces: facturen die van afdeling naar afdeling reizen, altijd weer wachten op een handtekening, soms wekenlang zoekraken. De ‘klachtenmailbox’ liep zo snel vol dat klanten hun mails niet eens meer kwijt konden. Wie belde, kreeg te horen: “We weten waarom u geen antwoord kreeg, onze mailbox is vol. Ik schrijf uw klacht even apart op een lijst.”

“We hebben het hier eindeloos over,” zei ze, “maar als ik het als containers zie, is het meteen duidelijk. Als we met containers zo zouden omgaan, ziet iedereen dat het systeem instort! Maar met onze facturen ziet niemand het.”

Het spel loste het systeem niet in één keer op. Maar het plantte een zaadje, een inzicht, energie, het besef: dit is wat we echt doen.

Dat moment bracht verandering op gang, langzaam, stap voor stap.

Het ontwerp: scenario’s en afstand

Na het vinden van de variabele bouw ik scenario’s die de kern raken, maar niet de dagelijkse werkelijkheid kopiëren. Deelnemers spelen in een nieuwe wereld, maar met hun oude patronen onder de oppervlakte. Zo zien ze wat ertoe doet, los van routine of ego.

De sprong terug: van spel naar praktijk

Dit is de cruciale stap: De sessie eindigt niet bij het spel.

We pauzeren.

We reflecteren samen:

• “Wat zag je in het spel dat je herkent uit je werk?”

• “Waar dook in het spel precies dat knelpunt of die vertraging op die je elke dag tegenkomt?”

• “Wat betekent ‘capaciteit’ hier en nu, voor ons?”

Mensen zijn vaak verrast door wat ze zien. De directeur die facturen als containers zag, loste niet meteen alles op, maar het spel gaf haar en haar team taal, energie en het inzicht om te beginnen.

We forceren geen directe koppeling. We nodigen deelnemers uit om zelf verbanden te leggen en hun eigen oplossingen te vinden.

Waarom dit werkt: nieuwe perspectieven, geen nieuwe feiten

Je speelt het spel niet om het “antwoord” te vinden. Je speelt om los te komen van vaste denkpatronen, om dynamiek te herkennen en om samen te ontwerpen wat bij je eigen praktijk past.

Juist de ‘verkeerde’ match kan het perfecte begin zijn voor echte verandering.

Afsluiting: probeer die zijstap eens

Dus als je weer eens zoekt naar het perfecte hulpmiddel, kies dan bewust iets dat nét een beetje schuurt.

Je zult verbaasd zijn wat je ineens ziet, als je je oude probleem in een nieuwe wereld herkent.